Tramwaj bez motorniczego jadący po krakowskich szynach? To nie science fiction, 28 stycznia 2020 r. w Krakowie odbył się oficjalny przejazd tramwaju z autonomicznym systemem sterowania. Pokaz odbył się w ramach podsumowania pierwszego etapu projektu naukowo-badawczego „Autonomizacja jazdy tramwajem jako narzędzie wspierające pracę motorniczych”, w którym uczestniczy Politechnika Krakowska, w tym Instytut Pojazdów Szynowych WM PK. Tramwaj typu 126N „Nevelo” w trybie sterowania autonomicznego przejechał dwukrotnie trasę Muzeum Narodowe Krakowa – Cichy Kącik, za każdym razem pokonując bez motorniczego 8 przystanków.
Projekt autonomizacji jazdy tramwajem realizuje konsorcjum w składzie: NEWAG SA, Instytut Pojazdów Szynowych Politechniki Krakowskiej, CYBID sp. z o.o., MEDCOM sp. z o.o. oraz MPK S.A. w Krakowie. W ramach wspólnych prac rozwojowych został zaprojektowany i wykonany układ sterowania autonomicznego tramwaju typu 126N produkcji Newag S.A., który komunikuje się z głównym sterownikiem tramwaju, umożliwiając jazdę bez motorniczego w kabinie. Autonomiczny układ sterowania umożliwia precyzyjne sterowanie prędkością, sterowanie drzwiami, dzwonkiem oraz z zapewnieniem bezpieczeństwa i nadrzędności sygnałów z pokładu pojazdu (np. hamulca bezpieczeństwa, czy hamowania nagłego). Na podstawie bardzo precyzyjnej nawigacji satelitarnej oraz pomiaru przebiegu drogi z kół pojazdu, tramwaj automatycznie zatrzymuje się na przystankach (otwiera, zamyka drzwi i uruchamia sygnał ostrzegawczy przed ruszeniem), reaguje na ograniczenia prędkości, izolatory sekcyjne itp. Te możliwości pojazdu, po I etapie prac nad projektem, zostały zaprezentowane podczas wtorkowego przejazdu.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
W ramach kolejnych etapów prac planowane jest wyposażenie tramwaju w kompleksowe, inteligentne systemy wykrywania przeszkód (etap 2), a następnie zaprogramowanie konkretnej trasy liniowej tramwaju (etap 3) oraz rozpoczęcie eksploatacji tramwaju z zastosowanym asystentem nadzorującym jazdę (etap 4).
Pomysłodawcą projektu pn. „Autonomizacja jazdy tramwajem jako narzędzie wspierające pracę motorniczych” jest dr inż. Maciej Michnej, zastępca dyrektora Instytutu Pojazdów Szynowych na Wydziale Mechanicznym Politechniki Krakowskiej. – Głównym celem naszych działań jest wdrożenie tzw. asystenta motorniczego wspomagającego jego pracę i nadzorującego parametry jazdy w celu zwiększenia bezpieczeństwa – wyjaśnia dr inż. Maciej Michnej. – Nadzór nad pracą motorniczego będzie odbywał się w kilku zakresach: czuwania nad prędkością (zwalnianie gdy motorniczy jedzie za szybko w stosunku do wymagań), przerywania rozruchu przy izolatorach sekcyjnych, wykrywanie przeszkód i weryfikowanie możliwości przejazdu lub dostosowanie odpowiedniej prędkości, automatyzacja hamowania przystankowego i na światłach, komunikacja z sygnalizacją świetlną i dostosowanie prędkości do cyklu świateł ta, by tramwaj nie musiał się zatrzymywać. Docelowo, jak tylko będzie to prawnie i technicznie możliwe, chcemy wprowadzić pełne sterowanie autonomiczne tramwajem – tłumaczy naukowiec z PK.
Realizacja niezwykłego projektu rozpoczęła się w 2019 r. Koordynacją działań pomiędzy wszystkimi zaangażowanymi w projekt podmiotami zajął się mgr Maciej Górowski, pracownik Instytutu Pojazdów Szynowych Wydziału Mechanicznego PK i spółki NEWAG. Tramwaj „Nevelo” do prac badawczych został udostępniony przez Newag – czołowego polskiego producenta nowoczesnego taboru szynowego. Spółki CYBID sp. z o.o i MEDCOM sp. z o.o. odpowiadały za stworzenie programu komputerowego sterującego tramwajem oraz zaprojektowanie i wykonanie centralnej jednostki sterującej, czyli komputera komunikującego się ze sterownikami tramwaju. Przejazd testowy był możliwy dzięki współpracy z MPK S.A. Spółka udostępniła infrastrukturę techniczną, personel obsługi oraz dodatkowego motorniczego do nadzoru przejazdu (głównym motorniczym był Maciej Górowski).
Na zdjęciach: 1-4 – przygotowania do wyjazdu tramwaju autonomicznego na krakowskie tory / fot. Jan Zych; 5 - reprezentacja twórców projektu, w górnym rzędzie, od lewej: Maciej Górowski (PK/Newag), Tymoteusz Rasiński (PK), Maciej Michnej (PK), Renata Bułka (Cybid); w dolnym rzędzie, od lewej: Mikołaj Bułka (Cybid), Robert Janczur (PK), Dariusz Bułka (Cybid), Grzegorz Zając (PK), Zbigniew Buda (Cybid). 6 – przejazd tramwaju / fot. Małgorzata Syrda-Śliwa; 7-8 – przejazd tramwaju / fot. Wydział Mechaniczny