Czy odkrycie dokonane na Politechnice Krakowskiej doprowadzi do zrewidowania jednej z podstawowych teorii chemii organicznej? Jest to możliwe. Nowe światło na chemiczne procesy eliminacji rzucają badania prowadzone przez zespoły naukowe z Wydziału Inżynierii i Technologii Chemicznej Politechniki Krakowskiej. Ich dokonanie zostało opisane na łamach czasopisma „Molecules”.
 
rjasinskiOdkrycie chemików z PK dotyczy fundamentalnych praw rządzących chemią organiczną. Jednym z najbardziej typowych przykładów reakcji organicznych, o których można usłyszeć już w szkole średniej, są procesy eliminacji. Modelem na którym rozpatruje się te procesy jest eliminacja chlorowodoru (HCl). Podręczniki szkolne i akademickie – bazując na dziesiątkach lat prac eksperymentalnych – podają zgodnie, że eliminacja chlorowodoru z cząsteczek organicznych dokonuje się poprzez dwuetapowy mechanizm. Zachodzi on z udziałem wolnych rodników w fazie gazowej albo z udziałem jonowych produktów pośrednich w roztworze. 
 
W wyniku współpracy naukowej dwóch zespołów, którymi kierują dr hab. inż. Radomir Jasiński, prof. PK (kierownik Zakładu Chemii Organicznej, prodziekan Wydziału Inżynierii i Technologii Chemicznej) oraz prof. dr hab. inż. Zbigniew Wzorek, kierownik Katedry Technologii Chemicznej i Analityki Środowiskowej, prodziekan WIiTCh, odnaleziono i udokumentowano unikatowy przypadek jednoetapowej eliminacji chlorowodoru, bez udziału jakichkolwiek produktów pośrednich. 
 
zwzorekNasze odkrycie jest niezwykłe i może dać podstawy do zrewidowania ogólnie przyjętych w podręcznikach akademickich teorii reakcji eliminacji – mówi prof. Radomir Jasiński. – Dodatkowo zaskakujący jest fakt, że udokumentowana eliminacja zachodzi z cząsteczki zawierającej ugrupowanie trichlorometylowe (CCl3), które powszechnie znane jest jako stabilizator cząsteczek organicznych, chroniący je przed dekompozycją. Co więcej, proces ten bez problemu realizuje się w łagodnych warunkach i bez konieczności stosowania katalizatorów – wyjaśnia badacz z Politechniki Krakowskiej. 
 
Naukowcy z Politechniki Krakowskiej kontynuują swoje multidyscyplinarne prace, a ich dotychczasowe wyniki przedstawili w czasopiśmie „Molecules”, które prezentuje badania z dziedziny chemii organicznej oraz chemii produktów naturalnych. – Teraz skupiamy się na ustaleniu, jaki poziom uogólnienia można przyjąć dla dokonanego odkrycia i czy udokumentowany mechanizm to przypadek incydentalny, czy też daje się przypisać do jakiejś szerszej grupy związków organicznych? – dodaje prof. Radomir Jasiński. Uczony podkreśla, że osiągnięcie nie byłoby możliwe bez zróżnicowanego warsztatu aparaturowego, a także szerokiego spektrum spojrzeń i poglądów naukowych osób zaangażowanych w projekt. 
 
(bk)
 
 
Na zdjęciach, dr hab. inż. Radomir Jasiński, prof. PK i prof. dr hab. inż. Zbigniew Wzorek / fot. Jan Zych