Patron Politechniki Krakowskiej zapisał się jako bohater na kartach historii dwóch narodów - polskiego i amerykańskiego. Był znakomitym dowódcą i jeszcze lepszym inżynierem fortyfikatorem. Thomas Jefferson, trzeci prezydent USA i jeden z ojców założycieli tego kraju powiedział o nim: "najczystszy z mężów wolności jakiego kiedykolwiek znałem".

Andrzej Tadeusz Bonawentura Kościuszko urodził się 4 lutego 1746 r. w Mereczowszczyźnie na Polesiu jako czwarte i ostatnie dziecko miecznika brzeskiego Ludwika Tadeusza i Tekli z Radomskich. Do studiów wojskowych zmusiła go trudna sytuacja rodzinna i finansowa, a także reformatorski duch panujący w kraju po elekcji króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. W 1765 r., z pomocą rodziny Czartoryskich, wstąpił do nowo powstałego Korpusu Kadetów Akademii Rycerskiej. Tam, poza przygotowaniem militarnym, odebrał także gruntowne wykształcenie humanistyczne. Szkołę ukończył w randze kapitana.


Kolejnym etapem edukacji Kościuszki były studia na paryskiej Akademii Rzeźby i Malarstwa. W coraz bardziej ogarniętej nastrojami rewolucyjnymi stolicy Francji uczęszczał na prywatne wykłady najwybitniejszych profesorów szkół wojskowych, podnosząc swoją wiedzę inżynieryjną. Kształcił się jednak sam - na studia wojskowe nie pozwolił mu status cudzoziemca oraz brak wystarczających funduszy. Pięcioletni pobyt we Francji doby Oświecenia ugruntował światopogląd Kościuszki jako orędownika wolności i zwolennika liberalnej formy ustroju państwa.

Do kraju powrócił na krótko w 1775 r., tuż po rozbiorze Polski, jednak w zredukowanym do zaledwie 10 tys. żołnierzy wojsku nie mógł znaleźć zatrudnienia. Sytuacja zmusiła go więc do ponownego wyjazdu do Francji, gdzie usłyszał o buncie angielskich kolonii w Ameryce, który do historii przeszedł jako wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych. Zafascynowany perspektywą realizacji swoich umiejętności w młodym kraju, którego ideowe fundamenty były mu bliskie, Kościuszko pojawił się w Ameryce już w miesiąc po uchwaleniu słynnej Deklaracji Niepodległości (4 VII 1776).

Inżynierski talent młodego dowódcy pozwolił mu na szybki awans w strukturach amerykańskiego wojska. Już w październiku otrzymał stopień pułkownika za zasługi w budowie fortyfikacji w pobliżu Filadelfii, nad rzeką Delaware (forty: Billingsport i Mercer). Wiosną 1777 r. Kościuszko rozpoczął prace nad ulepszeniem obrony północnej granicy USA. Zwieńczeniem jego starań była budowa Fortu Ticonderoga oraz serii innych umocnień, które wydatnie przyczyniły się do amerykańskiego zwycięstwa pod Saratogą, uznawanego przez historyków za punkt zwrotny wojny. Sukces Polaka sprawił, że generał Jerzy Waszyngton powierzył mu odpowiedzialną funkcję budowniczego twierdzy West Point, która dziś jest siedzibą akademii wojskowej, a wówczas - zdaniem Waszyngtona - była najważniejszą strategicznie instalacją wojskową, ulokowana nad rzeką Hudson. Swoje umiejętności bojowe w otwartym starciu Kościuszko zademonstrował na południu Stanów, gdzie po raz pierwszy miał okazję dowodzić oddziałami amerykańskiego wojska.

W sierpniu 1784 r. Kościuszko wrócił do Polski, w której dojrzewały nastroje reformatorskie i patriotyczne wobec poważnego zagrożenia ze strony sąsiadów i anarchizującej magnaterii. W wyniku uchwał Sejmu Wielkiego (1788-1792) armia polska została powiększona do 100 tys. żołnierzy, a bohater walk w Ameryce otrzymał w niej stopień generała majora. Podczas wojny polsko-rosyjskiej (1792) Kościuszko wykazał się dużymi zasługami w bitwach pod Zieleńcami (18 VI), Włodzimierzem (7 VII) i Dubienką (18 VII), za co otrzymał order Virtuti Militari i awans na generała lejtnanta. Konfederacja targowicka i przystąpienie doń króla Poniatowskiego przekreśliły jednak dalszą walkę i zmusiły Kościuszkę do emigracji do Saksonii, gdzie przebywała wówczas większość działaczy konspiracyjnych. Tam przygotowywano plany rozpoczęcia powstania przeciw zaborcom, którzy 12 stycznia 1793 r. dokonali II rozbioru Polski. Koncepcji Kościuszki, by uzyskać pomoc będącej w stanie konfliktu z Prusami i Rosją Francji, nie udało się zrealizować.

Groźba rychłego upadku państwa polskiego zmusiła generała do przyspieszenia działań organizacyjnych i przybycia do kraju. 24 marca 1794 r. na krakowskim Rynku ogłoszono akt powstania, po którym Kościuszko złożył przysięgę, zostając tym samym Najwyższym Naczelnikiem Siły Zbrojnej Narodowej - formalnym dowódcą insurekcji. Po początkowym sukcesie w bitwie pod Racławicami (4 IV) oraz rozszerzeniu walk na Wilno i Warszawę, powstanie załamało się. Siły zaborców - Rosji, Prus i Austrii - okazały się zbyt duże dla słabo uzbrojonej i nielicznej armii niewyszkolonych powstańców. Zasługą Naczelnika było zaangażowanie w walkę o niepodległość wszystkich warstw społecznych. 7 maja w Połańcu wydał słynny uniwersał, który znosił poddaństwo chłopów, zachęcając ich do poparcia powstania. W oddziałach Kościuszki walczył także pierwszy w historii polskiej armii (i pierwszy od starożytności) żydowski oddział dowodzony przez Berka Joselewicza.

Klęska i niewola Naczelnika po bitwie pod Maciejowicami (10 X 1794) przypieczętowały losy powstania, a wraz z nim i Rzeczypospolitej. Zmuszony do złożenia przysięgi wiernopoddańczej carowi Pawłowi I, w zamian za uwolnienie 20 tys. polskich żołnierzy, Kościuszko udał się na ostateczną emigrację, początkowo do USA, później do Francji. Brał udział w tworzeniu Legionów Polskich we Włoszech. Był przeciwnikiem wiązania z Napoleonem nadziei na odzyskanie niepodległości. Z pierwszym konsulem Francji spotkał się dwukrotnie w 1799 r. Po klęsce Bonapartego i upadku Księstwa Warszawskiego pertraktował z carem Aleksandrem I w sprawie kształtu terytorialnego Królestwa Polskiego, jednak wobec twardej postawy władcy Rosji zrezygnował z negocjacji. Ostatnie lata Kościuszko spędził w Solurze (Szwajcaria), gdzie zmarł 15 października 1817 r.

Tadeusz Kościuszko swoimi poglądami wyprzedzał epokę, w której żył. Był jednym z pierwszych przeciwników niewolnictwa w Stanach Zjednoczonych. Pomimo problemów finansowych, w 1798 r. przekazał majątek za udział w wojnie o niepodległość na rzecz uwolnienia i wykształcenia czarnoskórych Amerykanów. Na wykonawcę swojej woli wyznaczył Thomasa Jeffersona. Wspierał także wolnościowe dążenia Indian.

Poza Politechniką Krakowską (od 1976 r.), Kościuszko stał się patronem wielu instytucji i miejsc. W USA więcej pomników ma tylko Jerzy Waszyngton. Nazwiskiem Naczelnika nazwano także najwyższy szczyt Australii. Na cześć Kościuszki usypano w latach 1820-23 kopiec w Krakowie, a także kopce w Olkuszu (1861) oraz Połańcu (1917). Naczelnik ma także swój pomnik na Wawelu, gdzie w 1818 r. sprowadzono jego ciało. Serce bohatera dwóch narodów oraz honorowego obywatela Francji spoczywa na Zamku Królewskim w Warszawie.