Wybitni, młodzi naukowcy z Politechniki Krakowskiej bohaterami uroczystej gali XIV edycji Programu „LIDER” Narodowego Centrum Badań i Rozwoju! Mgr inż. Dagmara Słota (Szkoła Doktorska PK / Wydział Inżynierii Materiałowej i Fizyki), dr inż. Przemysław Zaręba (Wydział Inżynierii i Technologii Chemicznej) oraz dr inż. Krzysztof Ostrowski (Wydział Inżynierii Lądowej) odebrali w czwartek, 21 marca 2024 r. w Warszawie pamiątkowe dyplomy i symboliczne czeki – każdy na blisko 1,8 mln zł – na realizację projektów o dużym wdrożeniowym potencjale. Badania naukowców z PK są dedykowane m.in. onkologii, implantologii oraz bezpieczeństwu ludzi i mienia. W wydarzeniu – z udziałem wicepremiera, ministra cyfryzacji dra Krzysztofa Gawkowskiego oraz wiceministra nauki i szkolnictwa wyższego prof. dra hab. inż. Marka Gzika – laureatom z PK towarzyszył rektor prof. dr hab. inż. Andrzej Szarata. Politechnika Krakowska, z 3 laureatami, znalazła się w czołówce podmiotów z największą liczbą uzyskanych grantów w tej edycji "Lidera" (zaraz po Politechnice Warszawskiej, 7 grantów).
LIDER jest programem NCBiR skierowanym do naukowców na początku kariery. Jego celem jest poszerzenie kompetencji w samodzielnym planowaniu prac badawczych oraz zarządzaniu własnym zespołem podczas realizacji projektów, których wyniki mogą mieć zastosowanie praktyczne i posiadają potencjał wdrożeniowy. Maksymalna wysokość dofinansowania projektu wynosi 1,8 mln zł. Choć nagrodzeni grantem badawczym naukowcy z PK są na początku kariery zawodowej to ich sukces w programie Lider nie jest pierwszym tak znaczącym – wszyscy są już laureatami prestiżowych konkursów czy programów stypendialnych dla wybitnych młodych badaczy.
Spersonalizowane implanty dla pacjentów z urazami kości czaszki
Mgr inż. Dagmara Słota otrzymała wsparcie w wysokości 1 706 450 zł na projekt pt.: „Bioaktywny, kompozytowy granulat o potencjale do biodruku 3D”, który zakłada opracowanie innowacyjnych materiałów do wykorzystania w implantologii. Jak wyjaśnia doktorantka Szkoły Doktorskiej PK (doktorat realizuje w Katedrze Inżynierii Materiałowej pod kierunkiem promotor prof. Agnieszki Sobczak-Kupiec), wykorzystanie technologii druku 3D do drukowania ubytków kości jest realną szansą na ratowanie zdrowia i życia pacjentów po wypadkach lub tych zmagających się z chorobami prowadzącymi do deformacji czaszki. – Technologia ta umożliwia wydrukowanie spersonalizowanych implantów, dostosowanych do indywidualnych potrzeb pacjenta. Niezbędny jest jednak w tym celu odpowiedni, biokompatybilny i bioaktywny materiał, który może być bezpiecznie wszczepiony do organizmu – mówi Dagmara Słota.
Głównym celem jej projektu jest opracowanie kompozycji i technologii wytwarzania innowacyjnego materiału do druku 3D implantów kości czaszki, w tym kości ciemieniowej, czołowej i skroniowej. Wytworzony w postaci granulatu materiał będzie charakteryzować się szeregiem cech, nowych lub w znacznym stopniu ulepszonych w stosunku do dostępnych na rynku komercyjnie oferowanych materiałów klasy medycznej. Materiał o akronimie "OsteoKomp" wykazywać będzie biomimetyczny charakter, czyli swoją strukturą będzie imitować strukturę naturalnej kości. – Będzie go też charakteryzować bioaktywność – przez stymulację komórek kościotwórczych do namnażania - oraz porowatość, która umożliwi wrastanie w docelowy implant naczyń krwionośnych, przez co łatwiej będzie go umocować w organizmie i zminimalizować ewentualne ryzyko dyslokacji i przesunięcia. Materiał będzie też trwały w warunkach organizmu, dzięki czemu implant nie będzie musiał być wymieniany – zapowiada Dagmara Słota.
Nieprzewodzący elektryczności łańcuch – bezpieczny nie tylko na górskich szlakach
Dr inż. Krzysztof Ostrowski z Katedry Konstrukcji Mostowych Metalowych i Drewnianych Wydziału Inżynierii Lądowej otrzymał 1 779 398,50 zł na rozwijanie projektu łańcucha kompozytowego, nieprzewodzącego ładunku elektrycznego wraz z systemem kotwienia.
Lekki i wytrzymały łańcuch kompozytowy, wykorzystujący surowce odpadowe z tworzywa sztucznego, ma się cechować specjalnymi właściwościami – przede wszystkim nie będzie przewodzić ładunku elektrycznego. Dzięki temu w przyszłości może być wykorzystywany do zabezpieczeń w zakładach przemysłowych oraz na szlakach turystycznych w wyżej położnych partiach górskich. Burza w takim terenie może się skończyć tragicznie dla turystów, gdy próbują się asekurować, przytrzymując standardowo stosowane stalowe łańcuchy. – Zaprojektowanie łańcucha kompozytowego i kotew z wykorzystaniem odpadowych tworzyw sztucznych uzyska przewagę nad konkurencyjnymi elementami metalowymi głównie z uwagi na eliminację istotnych wad tradycyjnych łańcuchów i kotew metalowych, szczególnie takich jak przewodzenie ładunku elektrycznego oraz korozja. Modyfikacja tworzyw sztucznych dodatkami i domieszkami pozwoli nam uzyskać wzmocniony kompozyt, dzięki czemu mamy nadzieję wykonać bezpieczny i trwały łańcuch o optymalnej wytrzymałości mechanicznej i sztywności – mówi dr inż. Krzysztof Ostrowski.
Projekt zespołu dr. inż. Krzysztofa Ostrowskiego obejmuje m.in. wytworzenie mieszanek kompozytowych (w tym o właściwościach antystatycznych, luminescencyjnych, nie przewodzących ładunku elektrycznego), zaprojektowanie specjalnej zaprawy mocującej, dedykowanej wklejanym kotwom kompozytowym czy zaprojektowanie innowacyjnej geometrii ogniwa łańcucha i kotwy.
Skojarzone leczenie raka prostaty dzięki nowym cząsteczkom
Dr inż. Przemysław Zaręba z Katedry Technologii Chemicznej i Analityki Środowiskowej Wydziału Inżynierii i Technologii Chemicznej PK z programu LIDER będzie realizował projekt pt. „Nowe ligandy receptora 5-HT5A zdolne do hamowania sygnalizacji szlaku PI3K/Akt/mTOR jako dualne podejście w leczeniu opornego na kastracje raka gruczołu krokowego”, na który NCBiR przyznał finansowanie w wysokości 1 799 325 zł.
Rak prostaty (PC) należy do najliczniej rozpoznawanych nowotworów w Europie. W jego leczeniu, mimo początkowej skuteczności najczęściej stosowanej terapii – pozbawienia androgenów – ostatecznie komórki nowotworowe często przystosowują się do ich niskich stężeń i rozwijają się w kierunku raka opornego na kastrację. Zespół pod kierunkiem dra Zaręby pracuje nad nową grupą substancji, które mogą być skuteczne w leczeniu takiego właśnie, opornego raka prostaty. Zaproponowali innowacyjne podejście, czyli połączenie dwóch kluczowych białek – PI3K, które jest nowym, ale sprawdzonym już w badaniach klinicznych elementem leków przeciwnowotworowych, oraz receptora 5-HT5A, innowacyjnego "przełącznika" dla receptorów androgenowych, tradycyjnie stosowanych w leczeniu raka prostaty. Naukowiec tłumaczy, że w karcynogenezie prostaty i oporności na kastrację istotną rolę odgrywa szlak 3-kinazy fosfatydyloinozytolu (PI3K). – Istnieje wzajemne oddziaływanie między szlakiem PI3K/AKT a sygnalizacją receptora androgenowego. To może wskazywać na potencjalne korzyści płynące z zastosowania terapii skojarzonej, opartej na sygnalizacji androgenowej oraz PI3K/AKT. Celem naszego projektu jest opracowanie nowej grupy niskocząsteczkowych modulatorów, skutecznych w leczeniu raka prostaty opornego na kastracje. Proponujemy zastosowanie chimerycznych, dualnych modulatorów, zdolnych do zmian w sygnalizacji androgenowej oraz PI3K/AKT – zdradza Przemysław Zaręba.
– Przyznane granty to inwestycja w rozwój polskich innowacji oraz kompetencje młodych naukowców – podsumowuje XIV edycję programu Lider NCBiR i zachęca do udziału w w kolejnej edycji programu. Nabór wniosków już się rozpoczął, potrwa do 28 czerwca.
(m)
Czytaj także:
Ministerstwo Nauki: Znamy nazwiska nowych LIDER-ów NCBR (Sylwetki LIderów XIV edycji programu
Na zdjęciach: 1) dr inż. Przemysław Zaręba, mgr inż. Dagmara Słota, rektor PK prof. Andrzej Szarata, dr inż. Krzysztof Ostrowski; 2) laureaci programu "Lider" z PK Dagara Słota i Krzysztof Ostrowski z wicepremierem, ministrem cyfryzacji Krzysztofem Gawkowskim / fot. archiwum laureatów