Nieco ponad 338 mln zł otrzymają badaczki i badacze na realizację 407 projektów w polskich jednostkach w ramach konkursów Narodowego Centrum Nauki – PRELUDIUM 22 i OPUS 25. Wśród beneficjentów tego pierwszego są naukowczynie z Politechniki Krakowskiej: mgr inż. Renata Górska, mgr inż. Anna Tekieli, mgr inż. Ewa Szymczyk. To tym większy sukces, że – jak informuje NCN – w tym rozdaniu konkursu wsparcie otrzyma 1 na 10 projektów (współczynnik sukcesu 10,73). Konkurs PRELUDIUM umożliwia badaczom będącym na bardzo wczesnym etapie kariery, nabycie pierwszego doświadczenia w realizacji projektów badawczych trwających nawet trzy lata.
W konkursie PRELUDIUM, młodzi naukowcy mogą otrzymać grant w wysokości 70, 140 lub 210 tys. zł na badania trwające odpowiednio 12, 24 lub 36 miesięcy. Kierownik projektu PRELUDIUM nie może mieć stopnia naukowego doktora, co więcej – nie musi być nawet doktorantem. Temat projektu finansowego przez NCN może być zbieżny z tematyką planowanej rozprawy doktorskiej, ale nie jest to warunek konieczny. Wskaźnik sukcesu w tej edycji PRELUDIUM wyniósł 10,73 proc., więc zakwalifikowanie do finansowania to ogromne wyróżnienie.
Wśród nagrodzonych w konkursie Narodowego Centrum Nauki są doktorantki z Politechniki Krakowskiej. Finansowanie w wysokości 210 000 zł otrzymała mgr inż. Renata Górska ze Szkoły Doktorskiej PK (Wydział Inżynierii i Technologii Chemicznej) na realizację projektu „Sulfhydrylowe koniugaty betacyjanin jako prekursorskie barwniki oparte na źródłach roślinnych o potencjalnym działaniu prewencyjnym w zaburzeniach związanych ze stresem oksydacyjnym: badania właściwości przeciwzapalnych i stabilności”. Wiele produktów spożywczych podczas przechowywania ulega wizualnej zmianie, dlatego środki barwiące są nieodłącznym elementem w technologii żywności. Wzmacnianie intensywności barwy pokarmów odbywa się często poprzez dodatek odpowiednich substancji barwiących. W odpowiedzi na wyzwania stawiane przez współczesny przemysł spożywczy, poszukuje się nowych barwników, najlepiej pochodzenia naturalnego. Niestety, pomimo braku toksyczności, wysokiej siły barwienia oraz właściwości prozdrowotnych, wiele z nich cechuje się niską stabilnością, co ogranicza ich potencjalne przemysłowe zastosowania. Dlatego projekt doktorantki z PK skupia się na badaniu stabilności oraz właściwości biologicznych (cytotokosycznych, przeciwutleniających i przeciwzapalnych) nowych koniugatów barwników betalainowych z sulfhydrylowymi wymiataczami wolnych rodników.
Mgr inż. Anna Tekieli to kolejna doktorantka SD PK (Wydział Inżynierii i Technologii Chemicznej), która jest laureatką konkursu NCN. Na projekt „Badania przesiewowe in vitro działania przeciwnowotworowego saponin triterpenowych wyizolowanych z buraka ćwikłowego (Beta vulgaris L.) za pomocą chromatografii przeciwprądowej” otrzymała 210 000 zł. Poszukiwanie i opracowywanie nowych leków przeciwnowotworowych pochodzących z naturalnych źródeł jest obecnie niezwykle ważne. Wśród tych źródeł znacząco wyróżniają się rośliny wyższe, które stanowią główne źródło leków stosowanych w praktyce klinicznej. Jak zauważa mgr inż. Anna Tekieli, większość niedawno zatwierdzonych leków przeciwnowotworowych pochodzi z naturalnych produktów lub ich pochodnych, co wzmacnia farmaceutyczną i medyczną wartość roślin. W swoich badaniach skupia się na Beta vulgaris L., który stanowi doskonały wybór ze względu na swoje niskie koszty, łatwość uprawy oraz bogactwo bioaktywnych saponin. Projekt doktorantki ma na celu dogłębne zbadanie cytotoksyczności i selektywności przeciwnowotworowej triterpenowych saponin obecnych w roślinie B. vulgaris, w celu oceny ich potencjału jako leków przeciwnowotworowych. Ponadto, w ramach projektu opracowane zostaną skuteczne procedury izolacji i rozdzielania saponin otrzymywanych z różnych odmian B. vulgaris przy użyciu przeciwprądowej chromatografii cieczowej (CCC) i preparatywnej wysokosprawnej chromatografii cieczowej (prep-HPLC) z monitorowaniem ich stabilności.
Beneficjentką konkursu PRELUDIUM 22 została też mgr inż. arch. Ewa Szymczyk (Wydział Architektury), która otrzymała 69 998 zł na projekt „Badanie relacji między czynnikami przestrzennymi a kurczeniem się miast średniej wielkości – porównanie miast niemieckich i polskich”. Zrozumienie kurczenia się miast, związków przyczynowo-skutkowych oraz strategii łagodzenia jego skutków stanowi wyzwanie ze względu na jego wielodyscyplinarny i złożony charakter. Do tej pory badania nad kurczeniem się miast koncentrowały się głównie na tych dużych, podczas gdy mniejsze miasta otrzymywały mniejszą uwagę. Przewiduje się, że średniej wielkości miasta w Polsce doświadczają znacznego spadku liczby ludności, zaś sposób, w jaki będą zarządzać kurczeniem się, będzie miał wpływ na stabilność całej sieci osadniczej. Ważne jest zbadanie, czy skuteczne strategie urbanistyczne na poziomie lokalnym mogą zwiększyć odporność na spadek populacji. Badania zaproponowane przez mgr inż. Ewę Szymczyk będą opierać się na analizie miast niemieckich, a jej wyniki zostaną porównane z badaniem dotyczącym miast polskich. Wszystko po to, by wskazać na podobieństwa i tendencje. Ostateczne rezultaty przyczynią się do lepszego zrozumienia zależności pomiędzy kształtem miasta, a jego odpornością na problemy demograficzne, co w przyszłości umożliwi skuteczniejsze planowanie kurczących się mniejszych polskich miast.
Publikując komunikat o rozstrzygnięciach konkursów OPUS 25 i PRELUDIUM NCN informuje, że te właśnie edycje konkursów są rekordowe pod każdym względem, również w tym mało pozytywnym znaczeniu: W ciągu ostatnich dwóch lat, z powodu niskiego budżetu, którym dysponuje Centrum na finansowanie badań, liczba przyznawanych grantów systematycznie maleje. W 22. edycji konkursu PRELUDIUM granty otrzyma średnio co dziesiąty wnioskujący młody naukowiec: na liście laureatów znalazło się 231 projektów o wartości ok. 36,5 mln zł, czyli wskaźnik sukcesu wyniósł 10,73%. We wcześniejszych edycjach konkursu ten wskaźnik wyniósł 22% (Preludium 20) i 12% (PRELUDIUM 21).
(bk, ncn.gov.pl)