Dr inż. arch. Julian Franta z Katedry Kształtowania Środowiska Mieszkaniowego Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej został laureatem Nagrody Prezesa Rady Ministrów za wyróżniającą się rozprawę doktorską. Praca pt. „Rola dworców kolejowych w strukturze przestrzeni publicznych współczesnego miasta” została wykonana pod kierunkiem prof. dr. hab. inż. arch. Jacka Gyurkovicha. W uzasadnieniu możemy m.in. przeczytać, że nagroda została przyznana za pracę, która ma istotne znaczenie dla rozwoju współczesnej myśli urbanistycznej, stanowiąc bogaty i innowacyjny wkład w kompleksowe opracowanie procesu ewolucji funkcjonalno-przestrzennej współczesnych dworców kolejowych, posiadającą duży potencjał aplikacyjny sprzyjający wzbogacaniu atrakcyjności i podnoszeniu jakości przestrzeni publicznych miast, ze względu na aktualność i znaczenie tematu, zastosowanie nowatorskiej metodologii badawczej łączącej warsztat naukowca badacza oraz twórcy projektanta.
W tym roku Nagrody Prezesa Rady Ministrów przyznano po raz 30. Mogą je otrzymać osoby lub zespoły naukowców w 3 kategoriach: za wyróżniającą się rozprawę doktorską, ale też wysoko ocenione osiągnięcia będące podstawą nadania stopnia doktora habilitowanego oraz osiągnięcia w zakresie działalności naukowej, w tym twórczości artystycznej lub działalności wdrożeniowej. W pierwszej kategorii, oprócz dr. inż. arch. Juliana Franty, wyróżniono 27 uczonych. W kategorii wysoko ocenione osiągnięcia naukowe będące podstawą nadania stopnia doktora habilitowanego, premier przyznał 11 nagród, zaś za osiągnięcie w zakresie działalności naukowej, w tym twórczości artystycznej lub działalności wdrożeniowej – 6 nagród. Nagrody zostały przyznane za osiągnięcia zrealizowane w 2022 r.
W pracy doktorskiej pt. „Rola dworców kolejowych w strukturze przestrzeni publicznych współczesnego miasta”, dr inż. arch. Julian Franta zbadał na wybranych przykładach europejskich proces ewolucji funkcjonalno-przestrzennej, której podlegają dworce kolejowe, a także ich relacje z przestrzenią publiczną. – We współczesnych śródmieściach coraz większym problemem staje się znalezienie przestrzeni pod nowe przedsięwzięcia urbanistyczno-architektoniczne. Stąd znaczenie takich terenów, które – zdominowane dotąd przez jedną funkcję – wraz ze zmianą jej znaczenia, charakteru lub wymagań mogą ulec modyfikacji. Należą do nich tereny kolejowe, pokolejowe oraz same obiekty dworców kolejowych i powiązane z nimi przestrzenie publiczne – mówi nagrodzony architekt z Politechniki Krakowskiej.
Jak możemy przeczytać w jego rozprawie doktorskiej, dworce kolejowe od początku stanowiły kluczową część śródmiejskiej struktury, bowiem pełniły istotną rolę formalną i programową w obszarze śródmieścia. Ich jednofunkcyjność okazuje się jednak pozorna, gdyż do spełnianych przez nie zadań należała: obsługa podróżnych (poczekalnie, kasy, restauracje, przechowalnie, sanitariaty); przewóz towarów (poczta, spedycja, magazynowanie); obsługa pracowników (szatnie, pomieszczenia socjalne, czasem również funkcja mieszkaniowa); obsługa techniczna taboru. – Dworzec kolejowy kreował, związaną z nim przestrzeń publiczną, która stawała się „wizytówką miasta”, bo to z nią stykał się podróżny, który do tego miasta przybywał. Dworzec kolejowy zawsze był punktem istotnym w przestrzeni miasta – obiektem rozpoznawalnym i ułatwiającym orientację, a równocześnie aktywnym funkcjonalnie z reguły całą dobę – tłumaczy Julian Franta.
Jak pisze badacz z Wydziału Architektury PK, współcześnie słowo „dworzec” odnosi się do węzła przesiadkowego na autobusy, tramwaje, metro, który pełni funkcję komunikacyjnego splotu, a towarzysząca mu przestrzeń publiczna jest rozumiana jako „przestrzeń przepływu” zróżnicowanej publiczności, wkraczającej w przestrzeń układu hybrydowego w zróżnicowanych celach i realizującej je w niej często inaczej od pierwotnego zamierzenia. Autor zauważa, że plany przebudowy dworców i ich otoczenia na wielką skalę są realizowane w kolejnych miastach Europy. Przebudowy te wiążą się z sukcesami ale i wyzwaniami związanymi z zaspokojeniem w pełni i w harmonijny sposób potrzeb coraz bardziej zróżnicowanych użytkowników.
Dr inż. arch. Julian Franta poddał badaniom europejskie śródmiejskie dworce o rysujących się lub zarysowanych cechach układów hybrydowych. Autor weryfikował następujące miasta: Wiedeń, Liège, Pragę, Paryż i Strasburg, Barcelonę i Madryt, Berlin i Drezno, Budapeszt, Mediolan, Rzym oraz Turyn, a w Polsce – Katowice, Opole, Kraków.
Wśród celów szczegółowych, które postawił przed sobą architekt z PK, były: przeanalizowanie tendencji do hybrydyzacji obiektów lub zespołów dworcowych w krajach europejskich; przebadanie roli przekształceń dworców kolejowych w podnoszeniu ciągłości przestrzeni publicznej, zwartości struktury miejskiej i efektywności wykorzystania terenu w strefie śródmiejskiej; przebadanie relacji: obiekt dworcowy i jego wewnętrzna przestrzeń publiczna („in-door”) a przestrzeń publiczna miasta w otoczeniu dworców kolejowych („out-door”); próba wskazania na pozytywy i zagrożenia wynikające z prowadzonego procesu przemian w relacjach przestrzennych dworców kolejowych i ich otoczenia. Weryfikując przykłady różnych śródmiejskich dworców w Europie, dr inż. arch. Julian Franta stwierdził, iż poprzez ich ewolucję w stronę węzłów multimodalnych, zaczynają przyciągać większą liczbę użytkowników o zróżnicowanych potrzebach. W związku z tym stanowią istotny potencjał sprzyjający wzbogacaniu atrakcyjności i podnoszeniu jakości związanych z nimi przestrzeni publicznych miasta.
Dr inż. arch. Julian Franta w latach 2000-2005 studiował na Wydziale Architektury PK oraz na University of Vaasa w Finlandii. Od 2007 do 2012 odbył studia doktoranckie na PK. Od roku 2012 pracuje na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej (Katedra Kształtowania Środowiska Mieszkaniowego). W 2006 r. zaczął też pracę w biurze „Franta & Franta Architekci Sp. z o. o.” w Katowicach i Chorzowie. Posiada 20-letnie doświadczenie zawodowe w zakresie projektowania architektonicznego oraz urbanistycznego, zarówno na etapie wykonywania projektów budowlano-wykonawczych jak i opracowań koncepcyjnych, w tym konkursowych, które zdobył w pracowniach architektonicznych „Franta & Franta Architekci” oraz w SCAU Société de Conception d'Architecture et d'Urbanisme w Paryżu. Dr inż. arch. Julian Franta jest laureatem wielu konkursów architektonicznych i urbanistyczno-architektonicznych o zasięgu zarówno krajowym jak i międzynarodowym. Współautor licznych projektów i realizacji w całej Polsce, m.in.: Mazurskiego Centrum Aktywnego Wypoczynku w Iławie, Centrum Edukacji i Sportu w Mysiadle, Centrum Handlowo-Kulturalno-Usługowego „Stary Browar" w Lubawie, Hotelu Diament w Ustroniu. Julian Franta angażuje się w działania na rzecz samorządu zawodowego architektów – Izby Architektów RP. Za tę formę aktywności został doceniony, otrzymując w 2022 r. Srebrną Odznakę Izby Architektów RP. Architekt z PK czynnie uprawia żeglarstwo regatowe i rekreacyjne – wielokrotnie uczestniczył w Mistrzostwach Polski oraz Mistrzostw Świata w klasie MICRO, jeździ na snowboardzie i nartach (zajął m.in. 2. miejsce na Mistrzostwach Polski Architektów w snowboardzie w 2019 r.). Uwielbia motocykle i wędrówki po Tatrach.
Pełna lista laureatów Nagrody Prezesa Rady Ministrów jest dostępna na stronie: https://www.gov.pl/web/premier/nagrody-premiera
(bk)
Na zdjęciu, dr inż. arch. Julian Franta / fot. Piotr Celewicz